Anayasamızın Sosyal ve Ekonomik Haklar bölümünde Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti başlıklı 48.madde kişilerin çalışma ile herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahip olduğu düzenlenmiştir. Aynı zamanda 49.madde ile de çalışma hakkı ve ödevi herkese tanınmıştır. Bu bakımdan Anayasamız ile kişilerin çalışma haklarına ve bu konudaki özgürlüklerine ne denli önem verildiği anlaşılmaktadır.
Kanun koyucumuz, Anayasamızla koruma altına alınan çalışma hak ve ödevinin ihlaline cezai sonuçlar bağlayarak 5237 sayılı Türk Ceza Kanunumuzla ile de düzenlemiştir. Türk Ceza Kanunumuzun ilgili İş ve Çalışma Özgürlüğünün İhlali Suçu başlıklı 117.maddesinde “Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden kişiye, mağdurun şikayeti halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir” hüküm altına alınmıştır.
Kanuni düzenlemeden bireylerin çalışma ve iş hayatını engelleyen her türlü cebir, tehdit yahut hukuka aykırı davranışın suçu oluşturduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu madde ile aslında yalnızca işçilerin değil, çalışma ve iş hayatında bulunan herkesin korunması amaçlanmıştır. Yargıtay kararlarında işbu durum;
“İş ve çalışma hürriyeti, bireyin gelir elde etmek amacıyla, mal ve hizmet üreterek, serbestçe çalışma, sözleşme yapma ve teşebbüs kurma hakkı olarak tanımlanmaktadır. TCK’nın 117/1. maddesinde düzenlenen iş ve çalışma hürriyetini ihlali suçu ile korunan hukuki yarar, bireyin her türlü baskıdan uzak, üçüncü kişilerin olumsuz müdahalelerine uğramadan serbestçe çalışabilmesidir. İş ve çalışma hürriyetini ihlali suçunun oluşabilmesi için, mağdura karşı cebir, tehdit kullanılması ya da bir başka hukuka aykırı bir davranışla, çalışma hürriyetinin ihlal edilmesi gerekir.
Bu açıklamalar dikkate alındığında; taraflar arasında, alacak verecek meselesi nedeniyle husumet bulunduğu ve sanıkların, katılanın müdürü olduğu işyerine ait şantiye giderek işçileri tehdit etmek suretiyle çalışmalarına engel olduğu biçiminde iddia olunan olayda, tanıklarca eylemlerin doğrulandığı ve iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun unsuru olan, gelir elde etmek amacıyla ekonomik faaliyette bulunma hakkının ihlaline yönelik eylemin bir bütün halinde yalnızca iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunu oluşturduğu” şeklinde ifade edilmiştir.
Yine Yargıtay’ın yeni tarihli bir kararında “Sanığın, müşteki ile arasındaki lastik tamir işi sebebiyle oluşan rekabet dolayısıyla, farklı zamanlarda müştekiye karşı cebir ve tehdit kullanma biçimindeki eylemlerinin, kül halinde özel kast açısından, TCK’nın 117/1, 119/1-a ve 43 maddelerine uyan iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunu oluşturduğu” kanaatine varılmıştır. Anlaşılacağı üzere iş ve çalışma hürriyetini engelleyen hukuka aykırı davranışlar her somut olayda farklı biçimde incelenmektedir.
Türk Ceza Kanunu madde 117/2 ile de “Çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi kılan kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilir.” düzenlenmiştir. Bu bakımdan kişilerin çalışmasını engel olmak gibi kişileri sömürecek biçimde çalıştırmak da suç olarak kabul edilmiştir. Aynı zamanda Anayasamız ile angarya yasaklanarak zor durumda bulunan kişilerin sömürülmesi engellenmek istenmiştir. Kişilerin ücretsiz ya da orantısız bir ücretle çalıştırılması için tedarik edilmesi işini yapan kişinin de iş ve çalışma hürriyetini ihlal ettiği ve aynı cezayla cezalandırılması gerektiği kabul edilmiştir.
İlgili maddenin dördüncü fıkrası ile “Cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişiye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.” denilerek suça sebep olan bir eylem daha eklenmiştir.
Kişilerin, iş ve çalışma hürriyetlerinin kanunda sayılan eylemlerle ihlal edilmesi halinde mutlaka alanında uzman bir avukat aracılığıyla hukuki destek almalı ve kanuni süreler içerisinde suç duyurusunda bulunarak yasal haklarını kullanmalıdır.
